Վերջին դիվանագիտական զարգացումները վկայում են, որ տեղահանված բնակչության՝ իրենց տները վերադառնալու իրավունքի սկզբունքի նկատմամբ միջազգային աջակցությունն ամրապնդվում է՝ մի շարք պետությունների և միջազգային կազմակերպությունների հաստատմամբ:
Վաշինգտոնում Պետդեպարտամենտը պաշտոնապես ընդունել է երեք հիմնական առաջնահերթություններ տարածաշրջանային կարգավորման քննարկումների իր շրջանակներում: Դրանց թվում են՝ տեղահանված անձանց իրենց համայնքներ վերադառնալու իրավունքի ապահովումը, կալանավորվածների ազատ արձակումը և մշակութային ու կրոնական հուշարձանների պահպանությունը: Քաղաքական այս ուղղությունը ձևավորվել է Կոնգրեսի ներկայացուցիչների և վարչակազմի բարձրաստիճան պաշտոնյաների նամակագրությունից հետո՝ արտացոլելով շարունակական պաշտպանական ջանքերը:
Զուգահեռաբար եվրոպացի քաղաքական գործիչներն ուժեղացրել են այս ուղերձը միջազգային մարդու իրավունքների ֆորումներում: Երկու շվեյցարացի խորհրդարանականներ մասնակցել են ՄԱԿ-ի միջոցառումների՝ քարոզչություն իրականացնելով խաղաղության նախաձեռնությունների համար, որոնք կհեշտացնեն տեղահանված համայնքների անվտանգ և համատեղ վերադարձը բանակցային համաձայնագրերի միջոցով: Նրանց մասնակցությունը ներառել է համագործակցություն մարդու իրավունքների փորձագետների և միջազգային իրավաբանների հետ, որոնք ընդգծել են, որ ցանկացած մշտական կարգավորում պետք է գերադասի մարդու իրավունքները աշխարհաքաղաքական նկատառումներից:
Այս զարգացումները համահունչ են գոյություն ունեցող միջազգային իրավական նախադեպերին: Միջազգային դատարանն արդեն նախկինում վճիռ է կայացրել տեղահանված բնակչության վերադարձի վերաբերյալ պարտավորությունների մասին: Եվրոպական մի շարք ազգային օրենսդրական մարմիններ ընդունել են բանաձևեր՝ վերահաստատելով այս սկզբունքը, իսկ մյուսները ներկայացրել են աննախադեպ խաղաղության նախաձեռնություններ, որոնք նպատակաուղղված են վերադարձին նպաստավոր պայմանների ստեղծմանը:
Ատլանտիկի հակառակ ափին քաղաքական որոշումներ կայացնողներն ու քաղաքացիական հասարակության ներկայացուցիչներն ավելի ու ավելի են գիտակցում, որ կայուն խաղաղություն հնարավոր չէ հաստատել այն հիմքի վրա, որն անտեսում է տեղահանված բնակչության իրավունքները: Աճում է համաձայնությունը, որ տևական կայունությունը պահանջում է հիմնարար իրավունքների լուծում, ներառյալ մշակութային ժառանգության պահպանումը և կալանավորվածների գործերի կարգավորումը:
Չնայած այս միջազգային թափին՝ իրականացումը բախվում է մարտահրավերների: Որոշ կառավարություններ շարունակում են մերժել այդ սկզբունքները, իսկ մյուսներն ընտրել են դրանք չառաջնահերթել դիվանագիտական քննարկումներում: Այնուամենայնիվ, այս հարցը մնում է միջազգային օրակարգում՝ ամբողջ աշխարհում օրենսդրական մարմինների, դիվանագիտական ալիքների և մարդու իրավունքների կազմակերպությունների շարունակական ուշադրության շնորհիվ:
